Er komt een heleboel bij kijken als je huiselijk geweld wilt melden als hulpverlener. Niet alleen moet je de stappen van de meldcode volgen, maar er is ook nog de kwestie van het beroepsgeheim. ‘Het beroepsgeheim is bedoeld om de drempel tot de zorg laag te houden, zodat mensen alles durven delen. Maar voor je het weet, ga je het zien als iets problematisch bij huiselijk geweld’, zei juridisch adviseur Lydia Janssen afgelopen donderdag op een congres in Driebergen-Zeist, dat werd georganiseerd door Medilex. ‘Het meldrecht maakt inbreuk op het beroepsgeheim mogelijk. Maar omdat er nog veel onzekerheid bestond over het toepassen ervan, is er in 2007 een meldcode ontwikkeld die je als gids kunt gebruiken.’

De eerste stap van deze meldcode is signaleren. ‘Ik vind dat we hierbij te weinig met kinderen in gesprek gaan’, zegt Mirte Loeffen, senior adviseur bij adviesbureau Seinpost. Eén gezin staat haar nog altijd bij, vertelt ze op het congres. Ze ging op huisbezoek en het dochtertje was thuis van school, omdat ze zich niet lekker voelde. Tijdens het gesprek speelde zij in de hoek. De moeder vertelde: ‘Ik heb behoorlijke gevechten met mijn man, maar gelukkig merkt mijn dochter er niks van.’ Toen zei het meisje opeens: ‘Nou, ik schrok anders toch wel toen pap jouw hoofd tegen de muur sloeg.’ De moeder vroeg verbijsterd: ‘Wat zeg je nou?’ Het meisje zei: ‘Ik stond in de deuropening, zag je vallen en dacht dat je dood was.’

Onbevangen kijken

Maar zelfs als een kind geen getuige is van de ruzies, hebben die impact. ‘Kinderen die de beelden niet zien, verzinnen ze vaak zelf’, zegt Henk Giebels, gezins- en relatietherapeut. ‘En hun fantasie kan gruwelijker zijn dan de werkelijkheid.’ In tegenstelling tot de kinderen maken de ouders de problemen juist kleiner, bagatelliseren ze. ‘Daarom hebben deze mensen baat bij hulpverlening die de problemen vergroot, zodat je bij de kern komt’, gaat Giebels verder. ‘Ik heb nog nooit meegemaakt dat een gezin niet open stond voor hulpverlening. Maar bij veel gezinnen komen we te laat.’

Het is in elk geval belangrijk om heel onbevangen te kijken bij het signaleren, vindt juridisch adviseur Lydia Janssen. ‘Kijk naar de feiten voor je je eigen mening erop loslaat, hoe moeilijk dat ook is.’ Agressie kan een aanwijzing zijn voor huiselijk geweld, voegt adviseur Mirte Loeffen eraan toe. ‘Een meisje zei: “Thuis zit ik in een hoekje en ben ik stil. Ik krop alles op en op school ben ik daarom agressief.” Er kan dus een verband bestaan tussen agressie en huiselijk geweld.’

Gesprek aangaan
Nadat je huiselijk geweld hebt gesignaleerd, is het goed om met je collega’s te overleggen. De cliëntgegevens houd je dan anoniem. Ook kun je advies inwinnen bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG), die in 2015 samen verder gaan onder de naam Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK). Het AMHK zal naar buiten treden onder de naam ‘Veilig Thuis’. ‘Wanneer je contact opneemt met het AMHK is het wel belangrijk om van tevoren te bedenken of je advies inwint of melding doet’, zegt Loeffen. ‘In het eerste geval worden de gegevens namelijk niet vastgelegd.’

Vervolgens ga je met de cliënt en/of de ouders in gesprek. ‘Beschrijf de signalen, nodig uit tot reactie, bekijk wat nodig en mogelijk is en bespreek eventuele vervolgstappen’, zegt Janssen. ‘Deze derde stap mag je overslaan als je denkt dat het gesprek de veiligheid in een gezin in gevaar brengt.’ Je hoeft als hulpverlener geen toestemming van de cliënt te krijgen om huiselijk geweld te melden, maar je moet er wel een poging toe doen.

Als je met migrantenfamilies of op de Bible Belt werkt, komt er nog een dimensie bij. ‘Het is dan extra belangrijk dat je de informatiekring klein houdt’, zegt Hilde Bakker, senior adviseur Aanpak Huiselijk een seksueel geweld en Veiligheid bij kennisinstituut Movisie. ‘Gezichtsverlies is bij deze mensen ontzettend belangrijk, de vuile was mag niet buiten komen te hangen.’ Bij die doelgroep is het bovendien goed om te zeggen: ‘Wij komen niet aan jullie opvattingen, maar bij geweld trekken we de grens.’

Deksel op de ketel
Na het eventuele gesprek doe je een risicotaxatie; je weegt alle informatie. En tot slot neem je een beslissing. Ga je zelf hulp organiseren of doe je melding bij het AMHK? ‘Melden is een recht’, benadrukt Janssen. ‘Maar het hanteren van de meldcode is een plicht, al mag je de volgorde van de stappen best veranderen. Instellingen moeten een eigen meldcode op maat hebben, zodat duidelijk is wie welke stappen zet. Het is heel belangrijk dat het gebruik en kennis van de meldcode worden bevorderd.’

‘Het feit dat mensen van huiselijk geweld in een bepaald gezin afweten, biedt veiligheid’, zegt Loeffen. ‘Een vriendje van mijn pleegzoon vertelde dat hij werd geslagen. Ik ging toen naar de moeder en zei: “Ik maak mij daar zorgen om, ik lig er wakker van.” En tegen het jongetje zei ik: “Wat je moeder doet, mag niet van de politie.” Hij zei toen verbaasd: “Mag dat niet? Dat wist ik niet. En mama weet dat ook niet, hoor.” Familieleden en betrokkenen zijn dus heel belangrijk.’ Als iemand weet dat anderen op de hoogte zijn van het geweld, kijkt diegene waarschijnlijk in het vervolg beter uit.  ‘Daarom is het soms jammer dat alles anoniem blijft, want dat houdt het deksel op de ketel.’

Patronen ontdekken
Gezins- en relatietherapeut Henk Giebels wijst erop dat je huiselijk geweld beter niet op één persoon kunt zetten. ‘Als je één persoon als dader markeert, neemt het recidive vaak toe. Meestal bestaan er patronen in een gezin; de reactie van de één brengt die van de ander teweeg. Als je de tijd, ruimte en moeite neemt om problemen binnen een gezin te verbinden, kom je heel ver.’

Voor cijfers over huiselijk geweld, kun je hier de factsheet van Movisie bekijken.

Wil je nog een overzicht van de meldcode zien? Klik dan hier.

Gerelateerde artikelen:
Kind vaak getuige van partnerdoding

Geweld jongeren tegen hun ouders onderbelicht probleem

Helft professionals kent meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling