‘Interventie moet niet zijn gericht op behandeling maar geïntegreerd in de samenleving, op participatie’, aldus Hermanns.

Hermanns is deeltijdhoogleraar Opvoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam en bijzonder lector werken in een justitieel kader aan de Hogeschool Utrecht.

Recidiveverhogend
Al zo'n honderd jaar wordt geprobeerd om drie doelstellingen te combineren in de justitiële jeugdzorg: straf, risicoreductie (voor de samenleving) en reïntegratie van de jongere. De effecten van de heropvoedingsdoelstelling zijn gering, betoogde Hermanns. Uit diverse grootschalige, vaak internationale, onderzoeken blijkt dat het volgen van een justitieel traject de recidive verhoogt. En het ‘opschalen’ van het jeugdstrafrecht, waardoor jeugdigen dezelfde strafmaat kunnen krijgen als volwassenen, heeft ook een recidiveverhogend effect.

Hoogste percentage
Ook een 24-uurs plaatsing verhoogt de recidive, stelde Hermanns. Niet onbelangrijk om te weten omdat Nederland van alle Europese landen het hoogste percentage jongeren in detentie heeft. Hermanns: ‘Twee keer zoveel als de nummer twee op de lijst, Engeland.’

Sociale orde
De huidige aanpak is blijkbaar niet de goede, stelde Hermanns. En dat het niet werkt heeft volgens de bijzonder hoogleraar drie oorzaken. Allereerst komt het door de sociale orde. De groepsstructuur vraagt een overdreven disciplinering met strenge straffen. Jongeren in detentie voegen zich vervolgens wel in gevangeniscontext (‘ze passen zich aan de situatie aan’) maar leren er niets van voor het leven buiten de gevangenis.

Versterkt afwijkende gedrag
Een tweede factor is volgen Hermanns deviancy training. ‘Het bij elkaar brengen van lastige jongeren, versterkt het afwijkende gedrag.’

Interventies ná detentie
Verder hebben, zelfs evidence-based, interventies tijdens detentie een beperkte werkzaamheid. Hermanns: ‘bied de interventies ná detentie aan en de effectiviteit ervan verdubbelt. Naarmate je interventies dichter bij het gewone leven van de jongere brengt, is het effect groter. Interventie moet niet zijn gericht op behandeling maar geïntegreerd in de samenleving, op participatie.’ Bij de (her)opvoeding van en hulpverlening aan delinquente jongeren is een persoonsgerichte, gestructureerde aanpak nodig. ‘Groepsprogramma’s zijn niet effectief.’

Wraparound care
Volgens Hermanns zou wraparound care de huidige werkwijze moeten vervangen. 

Straf
Blijft staan dat aan jeugddetentie het element straf zit. Is een constructieve inzet van straf mogelijk, vroeg Hermanns de zaal en zichzelf. Ja, vond hij. ‘Maar dan moet je straf opvatten als separaat en zelfstandig doel en niet als onderdeel van het pedagogisch rehabilitatieproces van delinquente jongeren.’

Besparing
De hervorming van jeugddetentiestelsel hoeft geen extra geld te kosten, zei Hermanns. Het zou juist kostenbesparend werken. De vereiste geringere caseload van hulpverleners verdien je volgens hem vele malen terug omdat de recidive wordt teruggedrongen.

Het congres Zinvolle dagbesteding in justitiële inrichtingen werd georganiseerd door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) en vond plaats in het hart van Holland in Nijkerk.

Klik hier voor het integrale verslag van het congres.