Het sociaal werk wordt steeds vaker geprofileerd als ‘mensenrechtenberoep’, omdat deze professionals een brugfunctie vervullen tussen de leefwereld van burgers en het lokale beleid. Sociaal werkers zijn in wijkteams bepalend geworden voor de toegang tot sociale zorg en ondersteuning. Daarom spelen zij volgens onderzoekers van het HU-Kenniscentrum Sociale Innovatie een grote rol in de manier waarop sociaal-economische mensenrechten worden gerealiseerd.

Recht
Toegang tot sociale zorg en ondersteuning kan worden gezien als onderdeel van het recht op gezondheid, het recht op een behoorlijke levensstandaard en het recht op sociale zekerheid. Wanneer door regelgeving en beleid belemmeringen ontstaan in toegang tot zorg, brengt dit risico’s met zich mee voor de realisatie van deze mensenrechten op lokaal niveau. Een praktijkstudie van het HU-Kenniscentrum Sociale Innovatie laat de invloed van sociale professionals op dit proces zien. Aan de hand van interviews met sociaal werkers en teamleiders in wijkteams zijn belemmeringen in toegang tot zorg en ondersteuning geconstateerd. Vervolgens is gekeken naar hoe sociaal werkers en teamleiders met deze belemmeringen omgaan.

Belemmeringen
Er zijn vier concrete belemmeringen in toegang tot zorg en ondersteuning geconstateerd. Ten eerste is de toegang tot de specialistische zorg beperkt. Daarnaast kan de nadruk op zelfredzaamheid een belemmering in toegang veroorzaken wanneer de zelfredzaamheid van cliënten wordt overschat. Vervolgens bestaan er onduidelijkheden over de grenzen tussen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Wet langdurige zorg (Wlz), waardoor mensen moeilijkheden ervaren in het verkrijgen van de juiste zorg. Ten slotte kampen de wijkteams met verschillen in kennis en ervaring tussen sociaal werkers, waardoor zorgbehoeftes verkeerd kunnen worden ingeschat.

Individueel cliëntniveau
Uit de interviews met sociaal werkers en teamleiders bleek ook hoe ze op verschillende manieren omgaan met de vier belemmeringen. De belemmeringen lijken in eerste instantie door de sociaal werkers met name op individueel cliëntniveau benaderd te worden. Door de eigen interpretatie en toepassing van beleid, en door de manier waarop zij de noodzaak voor (specialistische) zorg onderbouwen binnen het eigen team. Het rapport suggereert eveneens dat bepaalde belemmeringen aandacht krijgen op buurtteamniveau met maatregelen gericht op kennisdeling en kennisbehoud.

Contact met gemeente
Het rapport laat zien dat teamleiders en sociaal werkers bij sommige belemmeringen contact zoeken met de gemeente. Hiermee beïnvloeden zij toegang tot zorg door te pleiten voor meer aanbod van specialistische zorg, door praktijkgerichte interpretaties van beleid voor te leggen, en door te vragen om betere kennisdeling tussen de wijkteams en de specialistische zorg. Wat opvalt is dat niet alle belemmeringen in toegang tot zorg worden aangekaart. Daardoor blijven deze problemen op individueel cliëntniveau bestaan en is de invloed hiervan op de toegang tot zorg met name afhankelijk van het handelen van de sociaal werker.
Bron: Movisie