Zelfbewuste weerbaarheid

Hoe om te gaan met situaties waarin ‘iets’ of ‘iemand’ je hindert om te doen wat nodig is? Zoals dat jou is ingegeven door jouw professionele kijk op de situatie van jouw vrager+ en door jouw zingevende overtuigingen, jouw persoonlijke kompas. Zelfbewuste weerbaarheid biedt de mogelijkheid om jouw persoonlijke effectiviteit te vergroten en aan invloed te winnen. Om daardoor méér resultaten te kunnen boeken voor jouw vragers+. Het gaat om zelfbewuste weerbaarheid omdat de basis wordt gevormd door jouw diepste persoonlijke overtuigingen, waarden, normen en spelregels. Weerbaarheid betekent de moed hebben om te staan voor datgene wat je bezielt. Jezelf uitdagen om te doen wat nodig is.  Zelfs bij stevige tegenwind! Je wordt een zelfbewuste, weerbare professional door drie stappen te zetten: je schudt op, kiest een koers, staat op en doet.

Schud op en revitaliseer
Sta op en doe!       

Schud op en revitaliseer! Je boort allereerst jouw oorspronkelijke motivatie aan. Om welke redenen koos je voor dit vak en deze organisatie? Wat zijn jouw zingevende overtuigingen en waarden, jouw wensen en ambities? Deze verdwijnen nogal eens naar de achtergrond door de waan van de dag, werkdruk of de telkens weer bedachte compromissen op momenten dat de beren op de weg verhinderden dat je deed wat écht nodig was. Het helpt dan om even een bubbel van rust te creëren en weer stil te staan bij jouw beweegredenen.

Kies koers Dan beslis je wat er in ‘deze situatie’ nodig is om op de juiste koers te komen of te blijven. Welke stappen zet je? Je beweegt daarbij tussen samenwerken en vreedzaam vechten. Van co-creatie tot en met actief verzet of tegendraads creëren (zie onderstaande figuur). Jouw uitgangspunt is “Samenwerken waar dat kan, vechten als het moet”. 

Sta op en doe! Als zelfbewuste en weerbare professionals doe je wat nodig is om jouw persoonlijke kompas te volgen.  Je staat niet aan de zijlijn en gooit de handdoek  niet in de ring. Dat vraagt van jou om de kwetsbaarheid te omarmen die dit met zich meebrengt. Jouw keuze om weerbaar te zijn en vreedzaam te vechten is allesbehalve vrijblijvend en zonder risico’s. Dat brengt voor jou telkens weer de vraag met zich mee, “hoe ver kan en wil ik gaan?”.

Situationeel leren

Professionals worden vakmensen door hun ervaring, alle situaties die zij meemaken en de lessen die zij dan leren. Dat geldt zeker voor de situaties die verrassingen, nieuwe vragen en problemen brengen en roepen om nog niet eerder gevonden antwoorden en oplossingen. Tenminste, wanneer reflectie en leren ruimte krijgen. En niet bijvoorbeeld werkdruk, stress of onveiligheid in de weg staan.

De uitdaging van situationeel leren is hierover denken en praten ‘voorbij de eigen schuldgevoelens over het eigen falen’ en 'voorbij de verwijten aan de omstandigheden en anderen’ of ‘voorbij het rekenschap afleggen en (ver)oordelen’. Vertrekpunt is een situatie die jou om wat voor reden dan ook aanmoedigt tot reflectie.

Je vertrekt vanuit een beschrijving van de situatie. Wat nam je waar? Je kijkt terug naar ieders gedrag en de onderlinge interacties. Welke middelen stonden tot je beschikking? Welke concrete belemmeringen of juist stimulansen neem je waar in deze situatie? Tot slot kijk je naar de resultaten. In hoeverre is het gelukt om de gezochte opbrengsten te realiseren?

De volgende stap is dat je jezelf onder de loep neemt. Wat waren jouw concrete gedachten, intuïties, gevoelens en gedrag in deze situatie? Welke effecten hadden deze op jouw gedrag en jouw houding ten opzichte van jouw gesprekspartners? En op het gedrag van  jouw vragers+? Welke inzichten levert dit op? 

Dat alles doe je neutraal. Zonder verwijt en schuld. Diepe betrokkenheid en empathie zijn een vereiste. Voor jezelf én jouw vragers+. Schuld en verwijt staan je in de weg. Je wilt nu immers leren hoe je het straks, morgen of zodra deze situatie zich weer aandient, sterker kunt doen. Beoordeel wel of deze effecten helpen, neutraal of tegenwerkend waren. Met het oog op de kwaliteit van het proces en de uiteindelijke resultaten.

De volgende stap is dat je uitwerkt wat jijzelf de volgende keer hetzelfde blijft doen én wat je verandert aan jouw kijken, voelen, kennen, kunnen, willen, geloven en doen. Dezelfde vraag stel je voor jouw vragers+. Dit mondt allereerst uit in persoonlijke afspraken met jezelf. “Zo doe ik het!” Daarnaast formuleer je jouw verzoeken aan de andere betrokkenen. Je weet wat je aan hen wilt vragen. Maak samen afspraken die ‘vanaf morgen’ gelden. Laat iedereen aangeven wat hijzelf anders zal denken, willen en doen of hoe gezochte nieuwe kennis en vaardigheden worden verkregen. Bespreek daarna jullie wederzijdse verzoeken. Wat vragen jullie aan elkaar? Wat is er voor nodig om deze in te willigen?

door Jos van der Horst

Dit artikel is een selectie uit deel 4 van ‘Werk samen!’ De professionele aanpak in het publieke domein’ (Uitgeverij SWP 2023) van Jos van der Horst. 

Eerdere bijdrage uit Werk samen!

• Stap 2 & 3: Een betekenisvolle alliantie vormen en samenwerken 
• De verbindende dialoog, part 1. Stap 2: Een betekenisvolle alliantie vormen. De verbindende dialoog
• Stap 1 Vanuit bezieling en kwaliteit verbinden. Waarom wil ik dit?
• Vier stappen op weg naar een gelijkwaardig samenspel