In 2019 hadden volgens het NIBUD circa 2,8 miljoen huishoudens moeite met het betalen van rekeningen. Volgens het CBS hebben minimaal 614.000 huishoudens problematische schulden. Dat zijn schulden die zo hoog zijn dat men daar niet meer op eigen kracht vanaf komt. Door de snelle stijging van de energieprijzen en levensmiddelen het afgelopen jaar zal deze groep alleen maar groter worden.

In 2018 werd het totale bedrag aan problematische schulden geschat op 3 tot 3,5 miljard euro. De individuele en maatschappelijke kosten van schulden zijn in termen van geld, gezondheid, welbevinden en toekomstperspectief vele malen groter dan de baten van het innen ervan. Daarmee is het volgens de Raad ook een maatschappelijk probleem dat vraagt om daadkrachtig beleid. Met dit advies biedt de RVS aanbevelingen voor de versterking van de ambitie van dit kabinet om ‘de brede armoede- en schuldenaanpak met volle kracht door te zetten’.

Nationale saneringsopgave

Voor het voorkómen van risicovolle en problematische schulden op de middellange termijn is nieuw beleid nodig dat de bestaanszekerheid van mensen centraal stelt. Op de korte termijn ziet de RVS een nationale saneringsopgave als begin van benodigde hervormingen. Voor nieuwe wetgeving zijn er twee leidende beginselen: de norm dat de overheid niemand in een perspectiefloze situatie mag brengen of houden, en dat de overheid haar burgers die met schulden te maken hebben een menswaardig bestaan moet bieden. De saneringsopgave bestaat uit drie delen;

• Stel preventie van problematische schulden centraal in al het beleid, bijvoorbeeld door het opzetten van een centraal schuldenregister.
• Richt een schuldhulpverleningstraject op het bieden van perspectief. Hierin moet het saneringskrediet altijd primaat krijgen boven schuldbemiddeling. Zodat mensen met problematische schulden snel geholpen worden en zeker zijn van een schone lei aan het einde van het traject.
• Biedt mensen die succesvol uit de schulden zijn gekomen passende nazorg. Gemeenten moeten actieve vinger-aan-de-pols hulp aanbieden aan mensen die schuldenvrij zijn, zodat ze niet terugvallen in schulden.

De overheid is aan zet om hier een leidende rol te nemen door wetgeving te veranderen. De zorg voor inwoners in kwetsbare omstandigheden moet voorrang krijgen boven de angst voor individuele fraude.

Voorkomen is beter dan genezen

Investeren in schuldhulpverlening is ook investeren in gezondheid en kwaliteit van leven. Daarom acht de raad het van belang om op de langere termijn een andere manier met schulden en schuldhulpverlening om te gaan. Vanuit haar zorgplicht kan de Rijksoverheid bijdragen aan werk dat loont, betaalbare huisvesting, toegankelijk onderwijs en een betrouwbare en voorspelbare overheid. Dit zal tijd kosten maar is van fundamenteel belang om een menswaardig bestaan en perspectief te bieden.

Meer informatie is de vinden in het advies Van schuld naar schone lei | Advies | Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (raadrvs.nl)