Ongeveer twee maanden geleden was er ophef in de media over een door lectoren Nadja Jungmann (Hogeschool Utrecht) en Roeland van Geuns (Hogeschool van Amsterdam) ontwikkeld screeningsinstrument voor schuldhulpverlening. Trajecten gericht op het volledig schuldenvrij maken van mensen zouden alleen nog aangeboden worden, wanneer er echt kans van slagen was.
‘Schuldhulp aan banden’ schreef de Volkskrant. Joke de Kock, voorzitter van de NVVK, de branchevereniging, waarschuwde dat er geen drempels opgeworpen mochten worden. En Joop.nl, ook nooit verlegen om een pakkende titel, kopte: ‘Schuldhulpverlening? Vergeet het maar!’ Overigens stond onder die Geenstijliaanse kop een zeer lezenswaardig artikel (http://bit.ly/NjGJGJ) waarin historicus Han van der Horst fundamentele kritiek uitte op de basisveronderstelling van de lectoren, namelijk dat schulden allereerst een gedragsprobleem zijn. Zolang je alleen op microniveau en alleen naar het hier-en-nu kijkt mag dat waar zijn, maar op het niveau van de samenleving als geheel, wordt het beeld complexer. De conclusie van Van der Horst: het screeningsinstrument kan gemakkelijk ontaarden in een middel om onderscheid te maken tussen de deserving en de undeserving poor. Hij raadt de lectoren aan de trappen van het gemeentekantoor af te dalen naar het echte leven.
Toch is die kritiek niet helemaal terecht. Juist schuldhulpverleners die met hun poten in de modder staan, kunnen vaak halverwege de intake al voorspellen of een traject zal slagen of niet. Alleen konden ze dat tot nu toe niet objectiveren.
In 2011 kwam bij 44 procent van alle aanvragen een schuldregeling tot stand. Daarvan bleek 72 procent succesvol (jaarverslag NVVK: http://bit.ly/Oz64tf). Van alle aanvragen haalde dus maar krap 30 procent de finish. Bij de rest konden ook vorig jaar al de schulden niet opgelost worden. Toch werd in veel van die gevallen wel het hele traject in gang gezet. Zonde van de tijd en de energie van hulpverlener én hulpvrager. Natuurlijk kan het rendement hoger door verbetering van werkprocessen of inzet van meer personeel. Maar het is een illusie te denken dat je schulden altijd kunt oplossen.
Bovendien: mensen die niet voor het volledige traject in aanmerking komen, worden niet aan hun lot overgelaten. Ze worden bijvoorbeeld geholpen om te kunnen blijven wonen en hun financiën worden zoveel mogelijk gestabiliseerd. En misschien kunnen ze hun schulden dan later alsnog aflossen. Denken dat een menswaardig bestaan alleen mogelijk is als je volledig schuldenvrij bent, dat is pas echt mensen tekort doen!
